در این نوشته می خوانید:
دندان یکی از منحصر به فردترین و در عین حال پیچیدهترین ساختارهای بدن به لحاظ تشریحی و نیز بافتشناسی میباشد. ترکیب بافت دندان تنها درون حفرۀ دهان وجود دارد و به ساختارهای دندانی محدود میشود. در هر فک از هر دندان یک جفت وجود دارد، در حالی که فک مخالف دندانهایی دارد که در یک دسته قرار میگیرند.
با این حال دندانها نه بر اساس ساختارشان که بر اساس عملکردشان دستهبندی میشوند. دندانها درون استخوانهای آروارهای بالا و پایین به ترتیب در فک بالا و فک پایین واقع شدهاند و این نوع مفصل خاص تحت عنوان گامفوز (یا مفصل چفتی، مفصل بی حرکتی که ریشۀ دندانها را به هر یک از حفرههای فک وصل میکند) شناخته میشود.
دندانها درون حفرۀ دهان به چهار دسته تقسیم میشوند، که هر یک از این دستهها به صورت افقی در هر دو فک بالا و پایین، و به صورت عمودی در هر طرف خط میانی صورت واقع شده است. به این ترتیب در هر فرد بزرگسال حد اکثر هشت دندان در هر نیمۀ یکی از فکها وجود دارد که مشابه آنها هم در نیمۀ دیگر همان فک وجود دارد و هم در دونیمۀ فک مخالف. هر نیمۀ فک شامل دندانهای زیر میشود:
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
دندانهای قدامی برای بریدن و گاز زدن ، دندانهای نیش برای محکم گرفتن و دندانهای آسیای کوچک و دندانهای آسیای بزرگ نیز برای خرد کردن استفاده میشوند.
مهمترین عملکردهای دندانها عبارتند از:
سطوح اکلوزال دندان در بالاترین بخش تاج دندانها به منظور همراهی و کمک به عملکرد دندانها طراحی شدهاند. بنابراین، دندانهای قدامی از دندان نیش سمت چپ تا دندان نیش سمت راست، تنها یک لبۀ تیز دارند که میتوانند به یک تکه غذا گیر کنند و آن را پاره کنند، در حالی که دندانهای آسیای کوچک و بزرگ دارای کاسپ (برجستگی اصلی و گرد سطح جوندۀ دندانهای خلفی و برجستگی لبۀ تیز دندان نیش)، گودال (گودالی از سطح اکلوزال دندان که از برخورد شیارهای رشدی با همدیگر بوجود میآیند) و ترک یا شیار هستند که قادرند یک لقمه غذا را خرد کرده و مخلوط نمایند به گونهای که قابل خوردن باشد.
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
تاج دندان به بخش قابل رویت دندان در دهان گفته میشود، در حالی که ریشه در زیر لثه و استخوان فک پنهان شده است. رنگ تاج دندان، بسته به ضخامت مینای دندان ، سن بیمار، بهداشت دهان و دندان و سبک زندگی وی، ممکن است از سفید مرواریدی تا زرد باشد. مینای دندان خارجیترین لایۀ دندان است که فوقالعاده محکم و با دوام میباشد.
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
در زیر این لایۀ سخت خارجی، لایۀ دوم قرار گرفته که نرمتر و اندکی تیرهتر است و تحت عنوان عاج دندان شناخته میشود. عاج به کپسولی گفته میشود که بافت سخت بیرونی را از حفرۀ نرم و آسیبپذیر پالپ مجزا میسازد. عاج درونیترین لایۀ دندان است و دارای رگهای خونی و اعصاب میباشد. بایستی تاج و عاج دندان سالم و بینقص بمانند تا دندان سالم و زنده باقی بماند، زیرا به محض ورود باکتری به حفرۀ پالپ، آسیبی غیرقابل بازگشت به دندان وارد خواهد آمد.
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
ریشههای دندان، چه به صورت تکی و چه به صورت چندتایی، هر یک در ساختار خود دارای دو یا سه لایهای میباشند که پیش از این به آنها اشاره شد.
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
حفرۀ پالپ از بالا تا پایین و از تاج تا درون ریشهها امتداد دارد و در نوک ریشه به پایان میرسد، در نوک ریشه دهانهای وجود دارد که اجازه میدهد اجزاء حفرۀ پالپ وارد یا خارج شوند.
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
این بخش نیز توسط عاج دندان احاطه شده است که درست در بالای نوک ریشه پایان مییابد، جایی که نه در محاصرۀ مینای دندان، بلکه در محاصرۀ سیمان دندان میباشد. سمان (سمنتوم) دندان، به لحاظ بافتشناسی با مینای دندان تفاوت دارد، اما مانند مشابه آن درست زیر خط لثه عمل میکند و کل ریشۀ دندان را پوشش میدهد. نقطۀ اتصال بین مینای دندان و سیمان آن تحت عنوان خط طوق دندان (خط اتصال تاج آناتومیکی و ریشۀ آناتومیکی دندان یا حاشیۀ اتصال دندان به لثه) شناخته میشود.
آشنایی با آناتومی (ساختار) دندان
دندان از تاج و یک یا چند ریشه ساخته شده است. دندانهای قدامی در هر دو فک بالا و پایین، از اولین دندان آسیای کوچک سمت راست تا اولین دندان آسیای کوچک سمت چپ، تنها یک ریشه دارند. در فک بالا، دومین دندان آسیای کوچک ممکن است دارای دو ریشه باشد و تمامی دندانهای آسیای بزرگ دو تا سه ریشه داشته باشند. در فک پایین، دندان آسیای کوچک یک ریشه دارد و دندانهای آسیای بزرگ یک تا دو ریشه دارند.