آیا بیماران مبتلا به سرطان مراقبت های ویژه دهان و دندان نیاز دارند؟

بسیاری از درمان های سرطان عوارض جانبی دارند که روی دهان، دندان ها و غدد بزاقی فرد تأثیر می گذارند. غدد بزاقی، بزاق تولید می کنند. عوارض جانبی دندان و دهان می توانند خوردن، صحبت کردن، جویدن یا بلع را دشوار کنند. خوشبختانه با مراقبت خوب شما و پزشک خود، می توانید خطر این عوارض جانبی را کاهش دهید و در صورت وقوع، آنها را مدیریت کنید.

دندانپزشک عمومی شما و چندین متخصص دیگر سلامت دندان می توانند به مراقبت از دهان شما قبل، در طول و بعد از درمان سرطان کمک کنند. این متخصصان عبارتند از:

• انکولوژیست های دهان که در مدیریت سلامت دندان و دهان افراد مبتلا به سرطان تخصص دارند
• جراحان دهان که جراحی دهان و فک را انجام می دهند
• پریودنتیست ها که بیماری لثه را تشخیص و درمان می کنند
• پروتزهای فک و صورت که جایگزین دندان ها یا سایر ساختارهای دهان و فک می شوند

انواع عوارض دهان و دندانی سرطان

علائم یا عوارض جانبی دهان ناشی از سرطان یا درمان آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خشکی دهان
• غلیظ شدن بزاق
• تغییرات در ذائقه
• زخم های دهان
• پوسیدگی دندان
• مشکل در بلع
• مشکل در جویدن یا باز کردن دهان
• عفونت
• بیماری استخوان
• التهاب یا درد در غشاء داخلی دهان و زبان
• خطر بیشتر پوسیدگی دندان یا بیماری لثه

اکثر این عوارض جانبی در طول درمان سرطان رخ می دهند، اما برخی از آنها ممکن است پس از پایان درمان آغاز شوند. در هر صورت، اکثر عوارض جانبی مربوط به دهان طولانی مدت یا دائمی نیستند.

مراقبت دندانپزشکی در بیماران سرطانی

علل دندانی یا عوارض سرطان دهان

همه درمان های سرطان روی دهان، دندان ها و فک تأثیر نمی گذارند. اما درمان های زیر ممکن است موجب بروز عوارض جانبی خاص دهان و دندانی شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خطر ابتلا به این عوارض جانبی، با تیم مراقبت های بهداشتی خود گفتگو کنید.

پرتو درمانی ناحیه سر و گردن. عوارض جانبی پرتو درمانی برای ناحیه سر و گردن ممکن است موقتی باشد یا تا چندین سال پس از درمان ادامه داشته باشد. آنها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• خشکی دهان
• کاهش بزاق
• غلیظ شدن بزاق
• عفونت
• افزایش خطر پوسیدگی دندان
• از دست دادن یا تغییر در حس چشایی
• زخم های دهان
• بیماری استخوان
• خشکی ناحیه فک
• خطر بیشتر پوسیدگی دندان و بیماری لثه

پرتو درمانی می تواند مقدار و غلظت بزاق شما را تغییر دهد. این امر خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می دهد. رعایت بهداشت دهان و دندان برای کاهش خطر ابتلا به این شرایط مهم است. دندانپزشک شما همچنین ممکن است درمان های فلوراید خاصی را در طول و بعد از پرتو درمانی توصیه کند. این درمان، همراه با رژیم غذایی کم قند، می تواند به محافظت از دندان های شما کمک کند. بعلاوه، ممکن است پزشک یا دندانپزشک شما ورزش هایی را برای پیشگیری از خشکی فک توصیه کنند.

شیمی درمانی. عوارض جانبی دندانی و دهانی ناشی از شیمی درمانی معمولاً خیلی زود پس از پایان درمان از بین می روند. آنها عبارتند از:

• زخم های دهان
• درد در دهان و لثه
• پوسته پوسته شدن یا سوزش زبان
• عفونت
• تغییر حس چشایی
• کاهش موقت توانایی بدن برای تولید سلول های مبارزه کننده با عفونت
• خونریزی لثه ها

پیوند مغز استخوان / سلول های بنیادی. شیمی درمانی با دوز بالا که معمولاً قبل از پیوند مغز استخوان یا سلول های بنیادی انجام می شود ممکن است باعث بروز عوارض جانبی دندانی و دهانی شود. آنها شبیه مواردی هستند که در قسمت “شیمی درمانی” در بالا توضیح داده شدند.

زخم های دهان یکی از عوارض جانبی شایع شیمی درمانی با دوز بالا هستند که برای درمان لوسمی، لنفوم یا مالتیپل میلوما استفاده می شود. علاوه بر این، افراد قبل از پیوند سلول های بنیادی، شیمی درمانی با دوز بالا دریافت می کنند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده داروی پالیفرمین (Kepivance) را برای جلوگیری از درمان زخم های دهانی تأیید کرده است. افراد پالیفرمین را از طریق یک لوله داخل وریدی (IV) که قبل از پیوند داخل ورید جایگذاری می شود، دریافت می کنند.

افرادی که پیوند مغز استخوان ALLO انجام می دهند، ممکن است دچار عارضه جانبی به نام بیماری پیوند در مقابل میزبان شوند. این بیماری ممکن است باعث بروز مشکلات زیر شود:

• خشکی دهان
• کاهش بزاق
• زخم های دهانی
• حساسیت به غذاهای تند یا اسیدی
• مشکل در بلع
• افزایش خطر پوسیدگی دندان

داروهای اصلاح کننده استخوان. داروهایی مانند بیس فسفونات ها و دیگر داروهای جدیدتر گاهی اوقات برای کاهش انتشار سلول های سرطانی به استخوان استفاده می شوند. آنها همچنین می توانند برای درمان سرطان سینه که به استخوان گسترش یافته یا برای درمان پوکی استخوان در افرادی که سرطان سینه آنها درمان شده است استفاده شوند.

یک عارضه جانبی غیر معمول اما جدی این داروها، استئونکروز فک مرتبط با دارو (MRONJ) است. MRONJ باعث ضعیف شدن و تحلیل رفتن استخوان فک می شود. این گاهی اوقات می تواند موجب بروز درد، عفونت، لق شدن دندان ها و از بین رفتن پوشش استخوان اطراف فک شود.

معمولاً MRONJ را می توان با بهداشت خوب دهان و دندان، آنتی‌بیوتیک ها یا از طریق یک فرایند ساده مدیریت کرد که در آن قطعه استخوانی بدون پوشش باقی مانده است. اگر وضعیت شما بهبود نیابد یا بدتر شود، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. برای کاهش خطر ابتلا به  MRONJ، قبل و در طول درمان سرطان که شامل داروهای اصلاح کننده استخوان است، به دندانپزشک مراجعه کنید تا اطمینان حاصل کنید که دهان شما سالم است.

انواع جدید درمان دارویی. داروهای جدید و مؤثر برای درمان سرطان همیشه در حال توسعه هستند. برخی از آنها که درمان های هدفمند نامیده می شوند، ژن ها، پروتئین ها یا محیط بافتی را هدف قرار می دهند که با رشد و بقای سرطان ارتباط دارند. برخی از درمان های هدفمند می توانند عوارض جانبی داشته باشند که دهان را تحت تأثیر قرار می دهند. به عنوان مثال، داروهایی به نام مهارکننده‌های mTOR ممکن است باعث بروز آفت های دهانی شوند که نوعی زخم دهان هستند. آفت های دهانی با ژل ها یا دهانشویه های خاصی که توسط تیم مراقبت های بهداشتی شما تجویز می شوند، قابل درمان هستند.

ایمیونوتراپی. برخی از انواع ایمونوتراپی می توانند باعث بروز عوارض جانبی در دهان شوند، از جمله زخم های دهان و تغییرات غدد بزاقی.

سایر داروها. داروهای دیگری که به مدیریت علائم و عوارض جانبی سرطان کمک می کنند نیز ممکن است باعث بروز عوارض جانبی دندانی و دهانی شوند. به عنوان مثال، داروهای مسکن می توانند باعث خشکی دهان شوند. و برخی از دهانشویه هایی که برای درمان عفونت استفاده می شوند ممکن است باعث تغییر رنگ دندان ها شوند.

مراقبت دندانپزشکی در بیماران سرطانی

جلوگیری از عوارض دندانی یا دهانی درمان های سرطان

افرادی که قبل از درمان از سلامت دهان و دندان خوبی برخوردار بوده اند، کمتر در معرض خطر ابتلا به این شرایط قرار دارند. بنابراین مهم است که حداقل 4 هفته قبل از آغاز درمان سرطان به دندانپزشک مراجعه کنید تا هرگونه عفونت یا تحریک احتمالی بتوانند درمان شوند.

در طول این مراجعات، دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان شما می تواند:

• دندان های پوسیده، شکسته یا عفونی و سایر عفونت های دندانی را درمان کند.
• اطمینان حاصل کند که پروتزهای دندانی مصنوعی شما به خوبی در جای خود قرار می گیرند و باعث تحریک دهان شما نمی شوند.
• بریس های شما را بر می دارد تا داخل گونه ها یا زبان شما را تحریک نکنند.

از دندانپزشک خود بخواهید جزئیات مربوط به سلامت دهان و دندان شما را با پزشک معالج سرطان شما در میان بگذارد. به این ترتیب، هر دو پزشک می توانند برای برنامه ریزی درمان و مراقبت های شما شما با یکدیگر همکاری کنند.

عموماً، بین جراحی دندان و آغاز درمان سرطان باید حداقل 2 هفته زمان بگذارید تا بهبودی کامل صورت بگیرد. همچنین باید با پزشک یا یکی دیگر از اعضای تیم مراقبت درمان خود صحبت کنید که کدام مشکلات دهانی خود را باید فوراً به دندانپزشک اطلاع دهید. اگر درمان سرطان را شروع کرده اید و به دندانپزشک مراجعه نکرده اید، هر چه سریع تر به دندانپزشک مراجعه کنید.

ارتباط منظم با تیم مراقبت های درمانی شما برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی دندانی و دهانی مهم است. اگر در طول درمان سرطان به دندانپزشک مراجعه می کنید، مهم است که با انکولوژیست خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که هر گونه درمان دندانپزشکی که انجام می دهید برای شما بی خطر است.

در طول درمان سرطان، نکات زیر ممکن است به بهبود سلامت دهان و دندان شما و جلوگیری از عوارض جانبی کمک کنند:

• دندان های خود را به آرامی 2 مرتبه در روز مسواک بزنید و به طور منظم نخ دندان بکشید. قبل از مسواک زدن، یک مسواک خیلی نرم را در آب گرم خیس کنید تا فرچه آن نرم شود. اگر مسواک معمولی شما خیلی حجیم یا ناراحت کننده است، از مسواک های نرم و سایز بچگانه استفاده کنید. علاوه بر این، ممکن است پزشک شما دستورات خاصی را برای کاهش خطر خونریزی و عفونت به شما بدهد. از دندانپزشک خود بپرسید که آیا باید از ژل یا هانشویه فلورایده استفاده کنید. همچنین، اگر هنگام نخ دندان کشیدن متوجه خونریزی زیاد شدید، به تیم مراقبت های درمانی خود اطلاع دهید.
• از الکل و بافت ها و طعم های شدید در رژیم غذایی خود اجتناب کنید. ذائقه شما ممکن است به دلیل درمان سرطان تغییر کند. به طور کلی، ببینید چه چیزی برای شما مفید است، اما خوردن غذاهای نرم و ملایم را مد نظر قرار دهید. غذاهای خیلی داغ، سرد، تند، اسیدی یا ترد ممکن است دهان شما را تحریک کنند. مصرف قند خود را کاهش دهید. باکتری های موجود در دهان شما از قند برای زنده ماندن استفاده می کنند و این فرآیند باعث تولید اسیدی می شود که باعث پوسیدگی دندان می شود. اگر پرسش خاصی در مورد آنچه باید بخورید دارید، از یک متخصص تغذیه معتبر بپرسید.
• سلامت استخوان ها را ارتقا دهید. دریافت ویتامین D و کلسیم کافی به صورت روزانه، به فک و دندان های شما کمک می کند تا قوی و سالم بمانند. فراورده های لبنی منابع خوب کلسیم، و در صورت غنی شدن سرشار از ویتامینD ، هستند. سایر انتخاب های غذایی ممکن است شامل آبمیوه های غنی شده و غلات صبحانه غنی شده باشند. قبل از مصرف هر گونه مکمل با تیم مراقبت های درمانی خود صحبت کنید.

مدیریت و درمان عوارض جانبی دندانی یا دهانی

اگر در طول درمان عوارض دندانی یا دهانی داشتید، بلافاصله به تیم مراقبت های درمانی خود اطلاع دهید. تسکین عوارض جانبی بخش مهمی از مراقبت و درمان سرطان است. این مراقبت تسکین دهنده یا مراقبت حمایت کننده نامیده میشود.

درمان خاصی که پزشک شما توصیه می کند به علائم شما بستگی خواهد داشت. چندین درمان متداول برای عوارض جانبی دندانی و دهانی وجود دارند:

• دهانشویه هایی که حاوی نمک و جوش شیرین هستند ممکن است به درمان زخم های دهان کمک کنند. با این حال، اگر داروهای فشار خون بالا مصرف می کنید، ممکن است لازم باشد از شستشوی دهان با نمک خودداری کنید. علاوه بر این، انواع دهانشویه های تجویزی وجود دارند که ممکن است نقاطی که زخم دردناک دارند را تسکین دهد.
• از داروهای ضد درد نیز می توان برای درمان درد ناشی از زخم های دهان استفاده کرد. داروها ممکن است مستقیماً روی زخم ها گذاشته شوند، از طریق خوراکی دریافت شوند، یا از طریق وریدی تزریق شوند.
• آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد ویروس و یا داروهای ضد قارچ برای درمان عفونت ها استفاده می شوند.
• نوشیدن آب و نوشیدنی های فاقد قند ممکن است به کنترل خشکی دهان کمک کند. مکیدن تکه های یخ یا خوردن آدامس فاقد قند حاوی زایلیتول نیز ممکن است کمک کننده باشد. از چیزهایی که باعث خشکی دهان می شوند، مانند نوشابه، آبمیوه، سیگار، جویدن تنباکو و الکل اجتناب کنید.
• داروهایی که بزاق تولید می کنند ممکن است برای پیشگیری یا کاهش خشکی دهان به برخی افراد کمک کنند. ژل های موضعی دهانی یا سایر داروها ممکن است به کاهش خشکی دهان ناشی از پرتو درمانی سر و گردن کمک کنند.