برفک دهان چیست؟

برفک دهان که تحت عنوان کاندیدیازیس دهانی نیز شناخته می شود، نوعی عفونت مخمری/ قارچی از جنس کاندیدیا است که در غشاء مخاطی دهان ایجاد می شود. این بیماری عموماً در نتیجه قارچ کاندیدیا آلبیکانز Candida albicans بروز پیدا می کند، اما ممکن است در نتیجه کاندیدیا گلابراتا Candida glabrata یا کاندیدیا تروپیکالیس Candida tropicalis نیز ایجاد شود.

برای اکثر افراد، برفک هانی موجب بروز هیچ مشکل جدی نمی شود. با این حال، این در مورد افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است صدق نمی کند، و ممکن است علائم و نشانه های آنها بسیار شدیدتر باشد.

نتایج درمان برفک دهانی عموماً خوب است و اکثر افراد به خوبی به درمان جواب می دهند. با این حال، برفک دهان باز هم می تواند بروز یابد، مخصوصاً اگر عامل بروز آن برطرف نشود (برای مثال، کشیدن سیگار).

در این مقاله به همه جنبه های برفک دهان می پردازیم، از جمله علل بروز آنها، علائم و نشانه ها، و درمان های آن.

حقایقی اجمالی در مورد برفک دهان

در ابتدا به بیان برخی نکات کلیدی در مورد برفک دهان می پردازیم. جزئیات بیشتر و اطلاعات دقیق تر در متن اصلی مقاله وجود دارند.

• برفک دهان نوعی شرایط شایع است، اما برای اکثر افراد موجب بروز مشکلات جدی نمی شود.
• افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها کاهش پیدا کرده است بیشتر تحت تأثیرات بد برفک دهان قرار می گیرند.
• برفک دهان بیشتر می تواند پس از شیمی درمانی یا رادیوتراپی به سر و گردن اتفاق بیفتد.
• این مشکل بیشتر در افرادی شایع است که داروی استروئیدی مصرف می کنند، دنچر یا پروتز مصنوعی دندانی استفاده می کنند، یا دبایت دارند.
• مشهودترین علائم و نشانه های برفک دهان ضایعات کرمی یا سفید رنگ داخل دهان است.

برفک دهان

علائم و نشانه های برفک دهان

برفک دهان به طور کلی در افراد بزرگسال به شکل ضایعات (لکه های) نازک، سفید، و کرم رنگ روی غشاء مخاطی دهان (بخش های مرطوب داخل دهان) بروز پیدا می کند، از جمله روی زبان، داخل گونه ها، روی زبان، سقف دهان، لثه ها، لوزه ها، و پشت حلق. ضایعات برجسته ممکن است مانند پنیر کوتیج به نظر برسند. علاوه بر اینها، ممکن است حس چشایی از دست برود و احساس کرکی مانندی داخل دهان بوجود بیاید.

مخاط (غشاء مخاطی) ممکن است متورم و مقداری قرمز رنگ به نظر برسند. ضایعات ممکن است برجسته باشند. ممکن است ناراحتی یا احساس سوزش وجود داشته باشد. اگر ضایعات کرم یا سفید رنگ خراشیده شوند، ممکن است خونریزی اتفاق بیفتد.

لکه های سفید رنگ ممکن است به یکدیگر متصل شوند تا یک ضایعه بزرگتر تشکیل دهند، که تحت عنوان پلاک شناخته می شوند؛ این ضایعات ممکن است رنگ خاکستری یا زرد به خود بگیرند.

گاهگاهی، منطقه ای که تحت درمان قرار گرفته است به سادگی قرمز و سوزش دار می شود، بدون آنکه هیچ لکه سفید رنگی روی آن قابل شناسایی باشد. افرادی که از پروتزهای مصنوعی استفاده می کنند ممکن است مناطقی داخل دهان و زیر دنچرهای آنها وجود داشته باشد که همیشه قرمز و متورم هستند (دنچر استوماتیت). بهداشت بد دهانی، یا بیرون نیاوردن دنچرها قبل از رفتن به رختخواب ممکن است موجب افزایش خطر شود.

برفک های دهانی بر اساس ظاهر آنها به سه دسته تقسیم می شوند، گرچه گاهی اوقات شرایط می تواند بین دو دسته قرار بگیرد:

Pseudomembranous: شایع ترین و نمونه کلاسیک برفک دهانی

Erythematous (atrophic): شرایط به جای خطوط سفید قرمز به نظر می رسد

Hyperplastic: که به دلیل وجود پلاک های سفید و محکمی که زدودن آنها دشوار است، تحت عنوان “کاندیدیای پلاک مانند” یا “کاندیدیای ندولار” شناخته می شود. این نادرترین نوع برفک دهان است؛ و اغلب در بیماران مبتلا به HIV مشاهده می شود.

ضایعات متعدد دیگری وجود دارند که می توانند همراه با برفک دهان ظاهر شوند. گاهی اوقات، این ضایعات ممکناست در نتیجه انواع دیگری از باکتری ها بروز پیدا کنند که در آن منطقه وجود دارند. این ضایعات عبارتند از:

Angular cheilitis: التهاب و یا شکاف گوشه های دهان

Median rhomboid glossitis: لکه های بزرگ، قرمز رنگ، و بدون درد در مرکز زبان.

Linear gingival erythema: یک دسته التهاب که در کنار لثه ها بروز پیدا می کنند.

در موارد بسیار وخیم، برفک دهان ممکن است به مری نیز منتشر شود و موجب بروز مشکلات زیر شود:

• درد هنگام بلع یا دشواری در بلع
• احساس گیر کردن غذا در گلو یا در وسط قفسه سینه
• تب، در صورتی که عفونت بخش هایی بیشتر از مری را درگیر کند.

هنگام شیر دادن به نوزادی که برفک دهان دارد، آنها ممکن است آن را به سینه مادر خود منتقل کنند و موجب بروز مشکلات زیر شوند:

• قرمز و حساس شدن، ترک خوردن و خارش داشتن نوک سینه ها
• براق و پوسته پوسته شدن اطراف نوک سینه
• درد نوک سینه حین شیردهی و درد بین دفعات شیر دهی.
• درد چاقو مانند در عمق سینه

قارچ  هایی کهموجب بروز برفک دهان می شوند می توانند به دیگر اعضای بدن منتشر شوند، مانند ریه ها، کبد، و پوست. این اتفاق اغلب در افراد مبتلا به سرطان، HIV، و دیگر بیماری هایی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کنند.

علل بروز برفک دهان

مقادیر اندکی از قارچ های کاندیدیا در بخش های مختلفی از بدن ما وجود دارد، از جمله دستگاه گوارش، پوست، و دهان، که در واقع برای افراد سالم مشکلی ایجاد نمی کند. در حقیقت، کاندیدیا آلبیکانز در دهان 75 درصد از افراد دنیا وجود دارد و توسط باکتری های دیگر تحت کنترل قرار دارند. با این حال، افرادی که داروهای خاصی (مانند کورتیکو استروئیدها و آنتی بیوتیک ها) استفاده می کنند، سیستم ایمنی بدن آنها تضعیف شده است، یا شرایط پزشکی خاصی دارند، وقتی کاندیدیا آلبیکانز از کنترل خارج می شود، بیشتر مستعد ابتلا به برفک دهان هستند.

استرس نیز یکی از عواملی است که می توند موجب بروز آن شود. بعلاوه یک دسته شرایط پزشکی دیگر مانند:

• دیابتی که تحت کنترل نیست.
• عفونت HIV
• سرطان

اگر شما سیگاری هستید یا از پروتزهای مصنوعی دندانی استفاده می کنید که به درستی روی لثه های شما قرار نمی گیرند نیز بیشتر احتمال دارد که دچار برفک دهان شوید.

کودکان نیز طی شیر خوردن از سینه مادر می توانند آن را به مادر منتقل کنند.

برفک دهان

برفک دهان چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص برفک دهانی پزشک به معاینه دقیق منطقه درگیر و پرسش در مورد علائم مشاهده شده نیاز دارد و گاهی اوقات در همین حین ممکن است مقداری از ضایعه را با خراشیدن بافت داخل دهان برای تجزیه و تحلیل های بیشتر بردارد و برای آزمایشگاه ارسال کند.

اگر برفک دهان به بخش های دیگری مانند مری منتقل شده باشد، ممکن است لازم باشد تست های دیگری از شما گرفته شود، از جمله:

• نمونه برداری از داخل حلق
• اندوسکوپی مری، معده، و روده کوچک
• عکس رادیوگرافی با اشعه ایکس از مری

درمان های برفک دهان

درمان برفک دهان در کودکان و افراد بزرگسال سالم راحت است. اما ممکن است درمان علائم در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند دشوارتر باشد.

پزشکان معمولاً برای درمان برفک دهان داروهای ضد قارچ تجویز می کنند که باید به مدت 10 تا 14 روز استفاده شوند از جمله نیستاتین یا میکونازول در اشکال دارویی طره، ژل، یا قرص ها زیر زبانی. یا به جای آنها ممکن است برای بیماران سوسپانسیون موضعی دهان تجویز شود که باید داخل دهان گردانده و سپس قورت داده شود.

داروهای ضد قارچ خوراکی یا وریدی نیز ممکن است انتخاب مناسبی برای بیمارانی باشند که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است.

اگر درمان مؤثر نبود، ممکن است از آمفوتریسین B استفاده شود؛ با این حال، این دارو به دلیل عوارض جانبی منفی متعددی که دارد (از جمله تب، تهوع، و استفراق) تنها به عنوان آخرین راهکار استفاده می شود.

اگر پزشک معتقد باشد که برفک دهان در نتیجه مصرف داروها یا برخی عوامل زمینه ای دیگر بروز پیدا کرده باشد، باید به آن علت پرداخته شود. در چنین مواردی درمان به عامل زمینه ای بستگی دارد.

برفک دهان

درمان های خانگی برفک دهان

علاوه بر درمان های پزشکی و دارویی، راهکارهای زیر می توانند به کاهش خطر و وخیم تر شدن شرایط کمک کند:

• به طور مرتب دهان را با آب و نمک شستشو دهید.
• شستشوی دهان با مخلوط سرکه سیب، پراکسید هیدروژن، آب لیمو، و جوش شیرین را امتحان کنید.
• به منظور پرهیز از خراشیدن ضایعات، از مسواک های دارای فرچه نرم استفاده کنید.
• تا زمانی که عفونت از بین برود، هر روز از یک مسواک جدید استفاده کنید و مسواک قبل را دور بیندازید.
• برای احیاء سطوح باکتری های سالم، ماست شیرین نشده بخورید.
• از استفاده دهانشویه ها یا اسپری ها اجتناب نمایید.
• فراورده های پروبیوتیک مانند ماست و قرص های بدون نسخه نیز ممکن است کمک کننده باشند.
• اگر از سینه به کودک خود شیر می دهید، از پدهای شیردهی استفاده کنیدو شیشه شیر، شیر دوش، و اجزاء آن را تمیز نگه دارید.
• اگر از پروتزهای مصنوعی استفاده می کنید، طبق دستور دندانپزشک آنها را ضدعفونی کنید.

عوامل خطر زا برای برفک دهان

برفک دهانی در افراد بزرگسال، در گروه های زیر، بیشتر احتمال دارد که به یک مشکل تبدیل شود:

• افرادی که پروتز دندانی مصنوعی استفاده می کنند- مخصوصاً اگر آنها تمیز نگهداری نشوند، به درستی روی لثه ها قرار نگیرند، یا قبل از رفتن به رختخواب از دهان خارج نشوند.
• آنتی بیوتیک ها- افرادی که از آنتی بیوتیک ها استفاده می کنند بیشتر احتمال دارد که دچار برفک دهان شوند. آنتی بیوتیک ها ممکن است باکتری هایی را از بین ببرند که مانع رشد بدون کنترل کاندیدیا می شوند.
• استفاده بیش از حد از دهانشویه ها- افرادی که از دهانشویه های آنتی باکتریال بیش از حد استفاده می کنند نیز ممکن است باکتری هایی را تخریب کنند که کاندیدیا را تحت کنترل نگه می دارند، بنابراین خطر بروز برفک دهان افزایش می یابد.
• داروهای استروئیدی- استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی می تواند خطر بروز برفک دهانی را افزایش دهد.
• سیستم ایمنی تضعیف شده- افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف شده است، بیشتر مستعد برفک دهانی هستند.
• دیابتی ها- افراد مبتلا به دیابت، مخصوصاً اگر بیماری آنها به خوبی تحت کنترل نباشد، بیشتر مستعد برفک دهان هستند.
• خشکی دهان- افرادی که حجم بزاق دهان آنها کمتر از حد معمول است (زروستومیا یا خشکی دهان دارند) بیشتر مستعد برفک دهان هستند.
• رژیم غذایی- سوء تغذیه افراد را مستعد برفک دهان می کند؛ این می تواند در نتیجه رژیم غذایی بد یا بیماری هایی بروز پیدا کند که جذب مواد مغذی را تحت تأثیر قرار می دهند. بویژه، رژیم غذایی با آهن، ویتامین B12، و اسید فولیک اندک نرخ بروز عفونت ها را تحت تأثیر قرار می دهد.
• کشیدن سیگار- افرادی که زیاد سیگار می کشند، بیشتر در معرض خطر هستند، دلایل پشت این عامل ناشناخته هستند.

پیشگیری از بروز برفک دهان

• بهداشت دهانی را به خوبی رعایت کنید. در طول روز حداقل دو مرتبه مسواک بزنید و یک مرتبه نخ دندان بکشید.
• به طور منظم برای چکاپ های دهانی به دندانپزشک مراجعه کنید. مخصوصاً اگر مبتلا به دیابت هستید یا از پروتزهای مصنوعی استفاده می کنید. حتی اگر سالم هم باشید و هیچ مشکل دندانی هم نداشته باشید باید هر شش ماه یک مرتبه به دندانپزشک مراجعه کنید.
• بیماری های مزمن خود را درمان کنید. شرایطی مانند HIV یا دیابت می توانند موجب به هم خوردن تعادل باکتری های داخل بدن شما و منجر به بروز برفک دهان شوند. اگر برای این بیماری های خود دارو مصرف می کنید، آنها را به موقع و به طور منظم و طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• از استفاده بیش از حد دهانشویه ها یا اسپری ها خودداری کنید. یک یا دو مرتبه در طول روز، دهان خود را با دهانشویه های آنتی باکتریال شستشو دهید تا به سالم نگهداشتن دندان ها و لثه ها کمک کنید. استفاده بیشتر از این ممکن است تعادل باکتری های داخل دهان را به هم بزند.
• اسپری های استنشاقی خود را پس از استفاده ضد عفونی کنید. اگر بیماری هایی مانند آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) دارید، اسپری های خود را پس از هر بار استفاده تمیز کنید تا باکتری های روی آنها از بین بروند.
• مصرف غذاهای حاوی قند و مخمرها را محدود کنید. نان، آبجو، و شراب باعث رشد بیش از حد مخمر داخل دهان می شوند.
• اگر سیگاری هستید، ترک کنید.